علما منافع حاصل از اندیشه تقریب را برای مردم تبیین کنند + فیلم 

شیخ علی ماهیگیر؛ از ائمه جمعه و مدرس مدارس دینی اهل سنت هرمزگان، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، به بیان نکاتی درباره لوازم اعتلای جامعه اسلامی با تمسک به پیامبر اکرم(ص) به عنوان نقطه اشتراک مسلمانان اشاره کرد و نقش این مسئله در افزایش وحدت اسلامی و همچنین وظایف علما و اندیشمندان دینی در قبال تقریب مذاهب اسلامی را مهم دانست.

متن این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید؛

ایکنا ـ پیامبر(ص) و قرآن کریم دو نقطه مشترک مهم مسلمانان هستند. چگونه می‌توان با تمسک به این دو، فرهنگ جامعه اسلامی را اعتلا و گسترش داد؟
این روزها بیش از هر زمان دیگری قدسیت یاد و نورانیت نامِ نامی پیامبر گرامی اسلام و معنویتِ ذکرش، در مجالس ما حکمفرماست اگر چه که نام آن حضرت بیش از چهارده قرن است که هر شبانه روز از فراز گلدسته‌های عالم بشریت طنین‌انداز است و خدای متعال تعبیر «وَرَفَعْنَا لَكَ ذِكْرَكَ؛ و نام نکوی تو را (به رغم دشمنان، در عالم) بلند کردیم» (شرح/ 4) را در مورد پیامبر اکرم(ص) به کار برده است. پیامبر عظیم الشأن اسلام، کسی هستند که ادیان گذشته و یهود و نصارا، بعثت و آمدن وی را بشارت داده بودند.

خدای متعال در قرآن کریم فرموده است: «الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ ۚ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ ۙ أُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ هم آنان که پیروی کنند از آن رسول (ختمی) و پیغمبر امّی که در تورات و انجیلی که در دست آنهاست (نام و نشان و اوصاف) او را نگاشته می‌یابند که آنها را امر به هر نیکویی و نهی از هر زشتی خواهد کرد و بر آنان هر طعام پاکیزه و مطبوع را حلال، و هر پلید منفور را حرام می‌گرداند، و احکام پر رنج و مشقتی را که چون زنجیر به گردن خود نهاده‌اند از آنان برمی‌دارد (و دین آسان و موافق فطرت بر خلق می‌آورد). پس آنان که به او گرویدند و از او حرمت و عزت نگاه داشتند و یاری او کردند و نوری را که به او نازل شد پیروی نمودند آن گروه به حقیقت رستگاران عالمند» (اعراف/ 157) این انسان کامل، ظهور کرد و به پیامبری برانگیخته شد تا بشری را که درگیر جهل و تاریکی بود به سوی روشنایی و نور فرا بخواند. انقلابی که آن حضرت در عرصه‌های مختلف در زندگی بشر ایجاد کرد زنجیره‌های اسارت و بندگی را از بشریت بازنمود. به همین دلیل خدای متعال در قرآن کریم فرموده است: «وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ».

می‌توان گفت یکی از بزرگترین دستاوردها و رویکردهای آن حضرت ایجاد برادری، اخوت، انسجام و یکپارچگی در جامعه متفرق آن زمان بود چون در آن شرایط، قوی و زورمند حاکم بود و افراد ضعیف تحت ستم واقع می‌شدند. تعبیرات زیادی از حضرت علی(ع) و سایر یاران آن حضرت در تاریخ اسلام در این زمینه داریم. تعبیر قرآن کریم هم در مورد این نعمت برادری و اخوت ناشی از بعثت رسول الله(ص) در آیه 103 سوره مبارکه آل عمران آمده است که فرموده است: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنْتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ؛ و همگی به رشته (دین) خدا چنگ زده و به راههای متفرّق نروید، و به یاد آرید این نعمت بزرگ خدا را که شما با هم دشمن بودید، خدا در دلهای شما الفت و مهربانی انداخت و به لطف و نعمت خدا همه برادر دینی یکدیگر شدید، و در پرتگاه آتش بودید، خدا شما را نجات داد. بدین گونه خدا آیاتش را برای (راهنمایی) شما بیان می‌کند، باشد که هدایت شوید» قرآن کریم در جای دیگر می‌فرماید اگر تمام آنچه روی زمین است انفاق می‌کردید نمی‌توانستید بین قلب‌های آنان الفت ایجاد کنید اما آن حضرت، الفت و برادری را برقرار ساخت و به همین دلیل شخصیت آن حضرت در طول تاریخ، محور وحدت اقوام و مذاهب اسلامی بوده است.

در بررسی تاریخ درخشان اسلام در دورانی که امت اسلامی در شکوفایی بوده است متوجه می‌شویم که شخصیت رسول اکرم(ص) و عترت و راه و روشی که او پایه‌گذاری کرد باعث یکپارچگی امت اسلامی شده است و هر زمانی که مسلمانان از محور قرآن و پیامبر که دو محور مشترک بین همه مذاهب اسلامی هستند تاسی و بهره بجویند می‌توانند اخوت و الفتی که رسول الله در صدر اسلام اعمال فرموده را داشته باشند. آن زمان هم یهود، مسلمانان را فریب می‌داد و مثلا یهودیان بنی قریظه، بنی قینقاع و بنی نضیر، مسلمانان را فریب می‌دادند و همه سعی آنها بر ایجاد تفرقه و دشمنی در میان مسلمانان بود. در آن شرایط، یهودیان ادوات جنگی می‌ساختند و اسب‌های جنگی پرورش‌‌ می‌دادند و در اختیار مسلمانان قرار می‌دادند که همدیگر را بکشند؛ همانند امروزه که شرکت‌های چند ملیتی صهیونیستی سعی می‌کنند با فروش اسلحه، کشورهای اسلامی را به جان هم بیندازند و برای ایجاد عداوت در میان امت اسلامی از هیچ کوششی فروگذار نمی‌کنند و سعی می‌کند با برانگیختن دشمنی در میان امت اسلامی اهداف خود را پیش ببرند.

اما مسلمانان با تأسی از پیامبر(ص)، قرآن کریم، قبله واحد و مشترکات بسیار دیگری که دارند باید دنبال وحدت و انسجام باشند. در چهل سال گذشته نیز تجربیات زیادی با تلا‌ش‌های بنیانگذار انقلاب اسلامی و خلف صالح ایشان به وجود آمده است لذا مسلمانان باید به صورت منفرد و جمعی، به وظایف خود در قبال وحدت و انسجام اسلامی آگاه باشند و به آن عمل کنند چراکه این آگاهی باعث تحقق اهداف غایی اسلام خواهد بود.

ایکنا ـ پیامبر خدا(ص) فرموده‌اند که برای تکمیل مکارم اخلاقی مبعوث شده‌اند. فکر می‌کنید چرا با وجود این همه تاکید، اکنون بین برخی مسلمانان بی‌اخلاقی و خشونت پررنگ است و غلبه دارد؟

بله پیامبر اکرم فرموده‌اند که یکی از اهداف بعثت ایشان اتمام مکارم اخلاقی است. در قرآن کریم هم آمده است: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ ۖ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ ۖ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ ؛ به مرحمت خدا بود که با خلق مهربان گشتی و اگر تندخو و سخت‌دل بودی مردم از گِرد تو متفرق می‌شدند، پس از (بدیِ) آنان درگذر و برای آنها طلب آمرزش کن و (برای دلجویی آنها) در کارِ (جنگ) با آنها مشورت نما، لیکن آنچه تصمیم گرفتی با توکل به خدا انجام ده، که خدا آنان را که بر او اعتماد کنند دوست دارد» (آل عمران/ 159) در قرآن کریم یکی از دلایل اینکه مردم دور پیامبر اسلام جمع شده و به دعوت ایشان لبیک گفتند خلق و خوی حسنه ایشان بیان شده است. رسول خدا بالاترین درجه اخلاق را داشت و توانست بدترین دشمنان را با هم دوست کرده و اخوت ایجاد کند. گاهی در طول تاریخ و همچنین امروزه مشاهده می‌شود که به سبب تعصب، برخی بی‌اخلاقی‌ها و تفرقه ایجاد می‌شود. تعصب هم ناشی از جهل و دسیسه‌های دشمنان اسلام است.

قطعاً جهل، تکبر و تعصب نسبت به مذهب، طایفه، مکتب و تعالیم خود که ناشی از عدم شناخت و عدم علم است باعث می‌شود انسان از مسیر صحیح اخلاقی عبور کرده و خود را برتر و حقِ مطلق بدانید و بقیه را باطل در نظر بگیرد. از سوی دیگر دشمنان دین مبین اسلام به روش‌های مختلف سعی می‌کنند جامعه اسلامی را گمراه کنند و سیاست «تفرقه بینداز و حکومت کن» هم از روش‌های همیشگی استعمار بر علیه جامعه و امت اسلامی بوده است.

یکی از برنامه‌های دشمنان اسلام، زدودن اخلاق و هرزه‌انگاری در جامعه اسلامی است چراکه دشمن برای پیروزی بر اسلام راهی ندارد غیر از اینکه هسته واقعی اسلام را که اخلاق و ارزش‌های دینی است از آن بگیرد. قبل از یکی دو قرن اخیر هنوز نظام سلطه نتوانسته بود در جنگ‌ها بر مسلمانان پیروز شود و اهداف استعمارگرایانه خود را پیش ببرد اما از وقتی که قومیت‌گرایی را در شامات، ترکیه و بسیاری دیگر از مناطق اسلامی ایجاد کرد و بی‌اخلاقی‌هایی همانند کشف حجاب را ایجاد و در جامعه رواج دادند برخی برنامه‌های آنان پیش رفت. لذا با وجود اینکه برخی از دلایل این وضعیت، درون امت اسلامی است اما برخی دلایل نیز بیرونی و ناشی از دسیسه‌های دشمنان است که به طرق مختلف بر علیه مسلمانان اعمال می‌شود.

ایکنا ـ در این شرایط علمای مذاهب چه کنند که رویکرد تقریب میان مسلمانان بیشتر و محکم‌تر شود؟ 

عمر اندیشه تقریب از یک قرن عبور می‌کند لذا رسالت علما، روحانیون و رجال دینی در عرصه تقریب این است که مفهوم وحدت و تقریب مذاهب اسلامی را در جامعه بازیابی و مطرح کنند یعنی روشن کنند که منظور از تقریب مذاهب، یکی شدن مذاهب و دست کشیدن از آیین مذهب و طایفه خود نیست. رهبر معظم انقلاب نیز در تبیین تقریب مذاهب اسلامی فرمودند که منظور این است که همه مسلمانان در برابر دشمن مشترک، موضع واحد داشته باشند تا دشمنان نتوانند در این کشورها نفوذ کرده و منابع آنها را غارت یا به ثمن بخس ببرند؛ کما اینکه در طول قرن‌ها این کار را انجام داده‌اند و بحمد الله امروزه جلوی آنها در کشور ما و بسیاری دیگر از کشورهای اسلامی گرفته شده است.

از سوی دیگر، یکی از کارهای مهمی که دانشمندان و علمای اسلامی باید انجام دهند این است که باید منافع حاصل از اندیشه تقریب را بشناسند و برای جامعه نیز بیان کنند. در تشریح برخی از دستاوردهای تقریب مذاهب اسلامی می‌توان گفت ما دو مرکز مهم علمی در جهان اسلام داریم یکی الازهر و دیگری حوزه قم که بعد از طرح موضوع تقریب و تبادل نظر علمای شیعه و اهل سنت، فقه شیعه در الازهر شریف در کشور مصر و فقه اهل سنت در پایتخت جهان تشیع یعنی در تهران، تدریس و کتب فریقین در هر دو کشور چاپ و ترجمه شد و در مورد آنها مقالاتی نوشته شده و همچنین درباره آنها نظریه‌پردازی می‌شود.

از سوی دیگر فتاوایی در این مورد داده شده که از جمله آنها فتوای شیخ محمود شلتوت و همچنین فتوای رهبر معظم انقلاب درباره حرمت توهین به مقدسات و اعتقادات مذاهب دیگر است. از سوی دیگر تشکیل کنفرانس‌های متعدد در مورد وحدت اسلامی، یکی دیگر از نتایج اندیشه تقریب است. تا قبل از یکصد سال اخیر در قوانین مدنی اروپا درباره قوانین خانواده و احوال شخصیه ایرادات زیادی وجود داشت و بعد از اینکه فقه جعفری در مصر مورد تدیس و مداقه قرار گرفت بسیاری از قوانین مدنی مصر بر اساس مبانی فقهی امام جعفر صادق(ع) تغییر پیدا کرد و همین نتایج و دستاوردهای علمی، در قوانین مدنی اروپا و در اموری همانند ازدواج، طلاق و ارث و میراث و ... تبلور پیدا کرد یعنی جهان بشریت از آنها بهره‌مند شده است.

با این اوصاف باید دستاوردهای تقریب مذاهب اسلامی برای جامعه تبیین شود چون جامعه، نتایج وحدت و تقریب را لمس می‌کند. از سوی دیگر وحدت و تقریب مذاهب اسلامی، ضرورتی عقلی است و مصالح جهان اسلام ایجاب می‌کند که خودمان را در مقابل جهان کفر، یکپارچه نشان دهیم تا ان‌شاءالله به مراتب دیگری از وحدت اسلامی هم دست پیدا کنیم که از جمله آنها افزایش روابط مالی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی و تشکیل سازمان‌هایی بین کشورهای اسلامی است که اهداف وحدت و تقریب مذاهب را دنبال کنند. در این صورت وحدت سیاسی هم محقق می‌شود و جهان اسلام می‌‌تواند اهداف خود همانند تمدن نوین اسلامی را بیش از پیش تحقق یافته ببیند که در دکترین رهبر معظم انقلاب در گام دوم انقلاب برای امت اسلامی و مخصوصا برای ملت رشید ایران تبیین شده است.

ایکنا ـ هرساله کنفرانس وحدت در کشور برگزار می‌شود. اهمیت این کنفرانس را در چه می‌دانید و به نظر شما تا چه اندازه در تقریب و افزایش نزدیکی علمای اسلامی نقش دارد؟

قطعا برگزاری سالانه کنفرانس وحدت اسلامی، آثار زیادی در جهان اسلام و کشور ما داشته است اما باید این دستاوردها را احصا و همچنین آسیب‌شناسی کرد. یکی از جلوه‌گاه‌های ظهور وحدت و تقریب مذاهب اسلامی برگزاری این کنفرانس است اما باید تلاش کرد که منجربه روزمرگی نشود. باید اهداف جدیدی را برای کنفرانس تعریف کرد و تلاش نمود که این اهداف نیز محقق شود.